(Απόσπασμα).
Περίληψη
Η παρούσα έρευνα επιχειρεί να διερευνήσει πως η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ θεραπευτή και θεραπευμένου επιδρά στον ψυχοθεραπευτή, όπως αυτή αναδεικνύεται από την εμπειρία δυο επαγγελματιών ψυχολόγων και ψυχοθεραπευτριών. Η ερευνητική προσέγγιση της έρευνας είναι ποιοτική. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η ημι-δομημένη συνέντευξη και η ανάλυση των δεδομένων έγινε με Ερμηνευτική Φαινομενολογική Ανάλυση. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου ασκεί σημαντική επίδραση στον θεραπευτή τόσο σε επίπεδο επαγγελματικής, όσο και σε επίπεδο προσωπικής ανάπτυξης και ζωής.
Εισαγωγή
Για πολύ καιρό ο ψυχαθεραπευτής θεωρούταν η απόμακρη αυθεντία που αμέτοχα άκουγε και έδινε ερμηνείες στα λεγόμενα των πελατών του. Τα συναισθήματα και οι αντιδράσεις του αναλύονταν μόνο μέσα στο πλαίσιο της μεταβίβασης και της αντιμεταβίβασης, δίνοντας έμφαση στην επίδραση που αυτές ασκούσαν πάνω στους θεραπευόμενους. Οι κονστρουξιονστικές θεωρίες αμφισβήτησαν την ύπαρξη της αντικειμενικής αλήθειας (Gergen 1985), τόσο του ερευνητή όσο και του θεραπευτή, εφόσον ο θεραπευτής βρίσκεται εντός της σχέσης δεν μπορεί να υπάρξει αντικειμενική παρατήρηση και αξιολόγηση. Αντίστοιχα η προσωποκεντρική και η υπαρξιακή προσέγγιση έδωσαν έμφαση στην ισοτιμία στη σχέση που αναπτύσσεται εντός του θεραπευτικού πλαισίου και στις αλλαγές που συντελούνται μέσα από την αλληλεπίδραση αυτή. Τα τελευταία χρόνια αποτέλεσε πηγή ενδιαφέροντος η διερεύνηση της επίδρασης της σχέσης με τους θεραπευόμενους, στους ψυχοθεραπευτές και τον αντίκτυπο που αυτή έχει τόσο στις μετέπειτα επαγγελματικές τους σχέσεις όσο και στην προσωπική τους ζωή (Hatcher et al., 2012). Έχοντας ως βάση την άποψη των ανθρωπιστικών ψυχοθεραπευτών, οι οποίοι συνεχώς γιορτάζουν, εξυψώνουν και προβάλλουν την παρουσία της ανθρώπινης ύπαρξης ως δώρο για να ευδοκιμήσουν οι ανθρώπινες σχέσεις, γίνεται κατανοητή η σημασία της παρουσίας και των δύο υπάρξεων στη θεραπευτική σχέση (Barton, 2000).
Πιο συγκεκριμένα στην έρευνα των Rønnestad και Skovholt (2003) φάνηκε ότι οι θεραπευτές σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και με διαφορετικές εμπειρίες, δήλωναν ανεξαιρέτως πως η σχέση τους με τους πελάτες αποτελεί ισχυρή πηγή μάθησης και ανάπτυξης. Επιπλέον, στην έρευνα των Freeman και Hayes (2002) φάνηκε ότι πεπειραμένοι θεραπευτές δήλωσαν πως οι πελάτες αποτελούν σημαντική πηγή επιρροής και είναι εκείνοι που αποτελούν τους πρωταρχικούς «δασκάλους» στη διαδικασία της θεραπευτικής εξέλιξης.
Πραγματοποιώντας την βιβλιογραφική ανασκόπηση και παρατηρώντας τη μεγάλη έκταση που έχει δοθεί στην επίδραση του θεραπευτή στον θεραπευόμενο, θεωρήθηκε ενδιαφέρον να διερευνηθεί και η αντίθετη πλευρά. Δεδομένου του περιορισμένου εύρους μελετών που έλαβε χώρα προς αυτήν την κατεύθυνση και της σπουδαιότητας διερεύνησης του θέματος κρίθηκε κατάλληλο προς διερεύνηση στην παρούσα μελέτη. Ως εκ τούτου βασικός στόχος εδώ είναι η διερεύνηση της επίδραση της ψυχοθεραπευτικής σχέσης και διαδικασίας στους ψυχοθεραπευτές. Τα ερευνητικά ερωτήματα που πηγάζουν από τον ανωτέρω στόχο είναι τα εξής: α) Η επίδραση της θεραπευτικής διαδικασίας στην επαγγελματική πορεία των θεραπευτών β) η επίδραση της στην προσωπική τους ανάπτυξη και στις σχέσεις.
Μεθοδολογία
Η Μέθοδος συλλογής δεδομένων που χρησιμοποιήθηκε είναι η ατομική ημι-δομημένη ανοικτού τύπου συνέντευξη. Η μεθοδολογία που επιλέχθηκε για την ανάλυση των δεδομένων είναι η Ερμηνευτική Φαινομενολογική Ανάλυση η οποία δίνει έμφαση στον λόγο και τις αφηγήσεις των συμμετεχόντων και όχι στην αποστασιοποιημένη και αντικειμενική ανάλυση του ερευνητή. Η φαινομενολογική μέθοδος επιχειρεί να αποκτήσει πρόσβαση στο εμπειρία των συμμετεχόντων όπως βιώνεται από την δική τους οπτική γωνία. Στόχος της μεθόδου αυτής είναι «να συλλάβει μια εμπειρία και να ξεδιπλώσει το νόημα της» (Willig, 2015:239).
Δειγματοληψία
Στο πνεύμα της ποιοτικής μεθοδολογίας, η έμφαση δεν δόθηκε στον αριθμό των συμμετεχόντων στην έρευνα, αλλά στην υφή και το εύρος της εμπειρίας των ψυχοθεραπευτριών και την εμβάθυνση σε αυτήν. Συγκεκριμένα, η επιλογή των συμμετεχουσών έγινε βάσει τριών κριτηρίων: α) να είναι απόφοιτες πανεπιστημίου ψυχολογίας, β) να έχουν εκπαιδευτεί σε κάποια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση και γ)να έχουν τουλάχιστον 5 χρόνια εμπειρίας εργασίας.
Συμπεράσματα
Η παρούσα έρευνα έχει ως στόχο να αναδείξει την επίδραση της ψυχοθεραπευτικής σχέσης στις ίδιες τις ψυχοθεραπεύτριες και το τι οι ίδιες αποκόμισαν και αποκομίζουν από την αλληλεπίδραση με τους θεραπευόμενους. Μέσα από τις απαντήσεις των ψυχοθεραπευτριών που έλαβαν μέρος στις συνεντεύξεις, προέκυψε ότι οι σχέσεις τους με τους πελάτες επιδρούν στην επαγγελματική αλλά και στην προσωπική ζωή τους και ανάπτυξη. Σχετικά με την διαμόρφωση της επαγγελματικής τους πορείας, αναφέρθηκαν στο πως οι εμπειρίες τους με τους πελάτες επηρέασαν τον τρόπο που έκαναν χρήση των θεραπευτικών τεχνικών, την θέσπιση ορίων και τις προσδοκίες για τη θεραπεία. Οι συμμετέχουσες αναφέρθηκαν σε αλλαγές στη γενικότερη θεώρηση της ζωής, σε ζητήματα προκαταλήψεων, ηθικών αξιών και θέασης των δυσκολιών. Συμφώνησαν και οι δύο ότι με διαφορετικούς τρόπους η αλληλεπίδραση με τους θεραπευόμενους έπαιξε σημαντικό ρόλο στην προσωπική τους ανάπτυξη και στις προσωπικές τους σχέσεις. Από το σύνολο των συνεντεύξεων προέκυψε ότι υπάρχει όντως επίδραση σε αρκετά επίπεδα της ζωής τους και επιβεβαιώνονται τα αποτελέσματα προηγούμενων ερευνών.
Ένα σημαντικό ζήτημα που αναδύθηκε στην παρούσα έρευνα και δεν έχει αναφερθεί στην σχετική βιβλιογραφία είναι το πως η θεραπευτική εργασία με ανθρώπους που αντιμετωπίζουν σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα μπορεί να συμβάλλει στην προσωπική ανάπτυξη των θεραπευτών και θεραπευτριών. Και οι δύο συμμετέχουσες τόνισαν την αλλαγή που παρατήρησαν στις ίδιες μέσα από την εργασία με ανθρώπους που ανήκουν σε κοινωνικά ευάλωτους ή αποκλεισμένους πληθυσμούς.
Ο ρόλος που παίζει η αλληλεπίδραση με ανθρώπους, που έχουν επιβιώσει από τραυματικές καταστάσεις και εμπειρίες, στην διαμόρφωση της επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των ψυχολόγων και ψυχοθεραπευτριών είναι κάτι που αξίζει να διερευνηθεί σε ακόλουθες έρευνες. Ιδιαίτερα μέσα στο υπάρχον πλαίσιο στην Ελλάδα που ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των επαγγελματιών ψυχικής υγείας απασχολούνται σε δομές που εστιάζονται σε ευάλωτες ψυχοκοινωνικά ομάδες, όπως είναι οι πρόσφυγες, θα ήταν πολύ χρήσιμο να μελετηθεί η επίδραση αυτής της εμπειρίας στις ζωές των ψυχοθεραπευτών και ψυχοθεραπευτριών.
Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο στο Τεύχος 11, του περιοδικού Εποχή. Link
